Gratis een Communicatieles
Om de week in uw mail?!
|
De groene middenlijn lijkt boven lichter dan onder. In werkelijkheid is de middenlijn overal precies hetzelfde. Dit geeft aan hoe onze waarneming wordt bepaald door de omgeving.
We kijken en denken automatisch in drie dimensies, maar twee kan ook.
Welke boom is groter?
Op de snijvlakken van de witte lijnen staan geen grijze stippen, maar de meeste mensen zien ze wel. Er ontstaat
een nabeeld van de zwarte blokjes. Het kost even tijd om zwart door wit te vervangen.
Nog een prachtige vorm van gezichtsbedrog. Beide gekaderde vlakken zijn
ongeveer even grijs, maar ze lijken zwart en wit.
Dit is het licht donker contrast.
Een grijs vlak lijkt donkerder in een witte omgeving, dan datzelfde
grijze vlak in een donkere omgeving. Zo kun je in volkomen duister een
kaars vanaf kilometers afstand zien branden.
|
Wat is communicatie?
De mooiste definitie van communicatie wordt gehanteerd door de Groningse
hoogleraar communicatie Gisela Redeker.
'Communicatie is het scheppen
van
gemeenschappelijke betekenis.'
Deze definitie gaat niet over het sturen van een boodschap naar een
ontvanger. Het gaat over het maken van gemeenschappelijke betekenis.
Een hond die blaft, wegwezen dit is mijn terrein, en ik die dat respecteer
en het terrein verlaat. Wat we delen, waar we het over eens denken te
zijn, dat is de grens van het terrein van de hond, dat is gemeenschappelijke
betekenis, ontstaan door het geblaf van die hond. Ik geef de hond feedback
door voorzichtig achteruitlopend te vertrekken.
Een plant richt zich naar het licht. Het licht heeft dus betekenis voor
de plant, maar heeft de plant ook betekenis voor het licht?
Als ik uit woede tegen een muur trap, schep ik dan gemeenschappelijke
betekenis. Misschien wel als er mensen toekijken. Maar gemeenschappelijke
betekenis tussen mij en die muur?
Een knoop in mijn zakdoek? Gemeenschappelijke betekenis? Het Latijnse
woord 'communis' maakt deel uit van het woord communicatie. Het betekent
gemeenschappelijk. Het latijnse werkwoord communicare betekent letterlijk
gemeenschappelijk delen.
Kun je ook niet communiceren? Opmerkelijk, dat woord "teken" in betekenis
en betekenen. Hoe zit dat? Vragen genoeg.
Definitie van communicatie
Een moeilijke, maar veel gebruikte, definitie is van de Wageningse sociaal
psycholoog Frank Oomkes.
Communicatie is de uitwisseling
van symbolische informatie, die plaatsvindt tussen mensen
die zich bewust zijn van elkaars aanwezigheid,
onmiddellijk of gemedieerd.
Deze informatie wordt deels bewust, deels onbewust
gegeven, ontvangen en geïnterpreteerd.
Nog een keer lezen? Hieronder staat een toelichting.
Communicatie is uitwisseling?
Wij mensen praten constant over communicatie (metacommunicatie), maar
wat communicatie betekent, dat blijkt complex. Toch komen de definities
in grote lijnen wel overeen. Oomkes beperkt zich echter tot mensen.
Het woord uitwisseling wijst op tweerichtingsverkeer.
De een geeft iets en de ander ook.
Het zender en ontvanger model
is pas communicatie als de ander reageert. Zonder feedback
geen communicatie.
Is communicatie symbolische informatie?
Informatie die ergens een symbool van is. Een verkeersbord, een woord,
een logo, een glimlach, een teken. Wat is niet symbolische informatie?
Een kogel die iemand dood? Een kogel in een envelop, dat is zeker symbolische
informatie. Pijn?
Als je een hond leert dat met een beetje pijn ook het eten komt (Pavlov-reactie),
dan wordt pijn opeens vreugde over het naderende eten.
Hoe dan ook, met symbolische informatie bedoelt Oomkes signalen die verwijzen
naar iets anders. De steen, niet als steen, maar als wegwijzer. De steen
heeft een bepaalde betekenis. De steen is een symbool, zoals een vlag
voor een land staat. Een eenrichtings verkeersbord verwijst naar de betekenis
dat je, die straat niet mag inrijden. Dat hebben wij met elkaar afgesproken.
Als ze in jouw land andere verkeersborden hebben, dan begrijp je er niets
van, dus geen communicatie. De letters a, a en p achter elkaar verwijzen
naar een dier dat we aap noemen. Kun je niet lezen, dan worden de letters
aap niet een voorstelling van een aap. Taal is een permanente verwijzing.
Het woord stoel verwijst naar iets met vier poten. Nee, niet naar
een koe. Het heeft vier poten en je kunt er op zitten? Buffel? Goed defininëren
is ook een kunst. Communicatie heeft met cultuur (overeenstemming over
symboliek) te maken. De Amerikaanse antropoloog Clfford Geertz ziet cultuur
als een symbolisch systeem door middel waarvan mensen de wereld betekenis
geven. Communicatie en cultuur liggen dicht bij elkaar.
Alleen communicatie tussen mensen?
Oomkes zegt "communicatie tussen mensen". 'Tussen wezens maakt
het een stuk ingewikkelder. Onze hond kan heel goed communiceren, maar
Oomkes sluit dit uit. En die mooie bloem weet menige bij te verleiden.
Er vindt wel uitwisseling plaats, maar van echte (?) informatie, stuifmeel
en honing. Niet van symbolische informatie? Wat weten wij van het gevoelsleven
van een bij of een plant? In plaats van tussen mensen, zou Ooomkes ook
kunnen spreken van tussen levende wezens, bijvoorbeeld. Dode wezens communiceren
niet (meer) symbolisch. Of staat een lijk soms symbool voor oorlog? Tussen
levende wezens, ok, maar wat is leven? Dat is ook al niet zo simpel. Van
een heel klein beetje levend (moleculen), naar het totaal, inclusief de
sterren en het heelal. Alles hier tussen in leeft, is in beweging. Panta
Rei zeiden de oude Grieken al. Leven is niet zo absoluut, maar een geleidelijk
toenemend iets, van niets naar alles.
Wat betekent communicatie?
Bewust zijn van elkaars aanwezigheid?
Dit stukje 'bewust van elkaars aanwezigheid' is interessant. Wat is bewust?
Waar zijn wij ons bewust van? Een plant groeit naar het licht. Een plant
is zich blijkbaar bewust van (de plek waar) het licht (vandaan komt).
Groeien mensen ook naar het licht? Veel ouderen zullen dit beamen. Maar
is dit communicatie, of bewustwording? Is het licht zich bewust van mensen
of planten? De definitie van Oomkes beperkt zich tot communicatie tussen
mensen. Wel kun je zeggen dat licht en plant (en water) de bloei scheppen,
met bijvoorbeeld voor ons mensen de gemeenschappelijke betekenis van schoonheid
en zelfs ontroering hierover. Er wordt zeker gemeenschappelijke betekenis
gemaakt, voor en tussen mensen, maar in hoeverre mensen met de schepping
betekenis delen, dat is weer een andere vraag.
Onmiddellijk of gemedieerd?
Onmiddellijk, daarmee wordt bedoeld direct contact, in real life.
Gemedieerd betekent met een medium ertussen. Brief, telefoon, computer,
spiegel, camera, tv. Directe communicatie, face to face. Het staat tegenover
indirecte, of gemedieerde communicatie. Zo maar in je eentje een lied
zingen midden op de hei, dat is geen communicatie, als je je juist bewust
bent dat er niemand is. Als je naar de vogeltjes terugzingt, die dan weer
reageren, is dat geen communicatie volgens Oomkes, want vogeltjes zijn
geen mensen. Misschien volgens Redeker wel. Maar wat heb je aan deze kennis?
Deels bewust, deels onbewust?
De definitie bevat nog een slotzin met opnieuw het begrip bewust erin.
De uitwisselaars zijn zich niet alleen bewust van elkaars aanwezigheid,
maar er is ook sprake van symbolische informatie die deels bewust, deels
onbewust wordt gegeven, ontvangen en geïnterpreteerd.
Veel, waarschijnlijk zelfs verreweg de meeste, communicatie wordt onbewust
gegeven, ontvangen en geďnterpreteerd. Denk aan lichaamstaal, maar ook
aan geur zoals angstzweet of feromomen.
Nee schudden met je voet, terwijl je ja zegt.
Of je aanpassen in de onderste brom van je geluid. Spiegelen, gedrag nabootsen.
Kwestie van je schikken in de hierarchie. Dit doen we allemaal, onbewust.
Wie het niet doet, die belandt in een vechtpartij aldus de primatoloog
Frans de Waal. Bewust. Ons bewustzijn is beperkt. Door meditatie schijn
je je bewustzijn te kunnen verruimen. Sommige drugs worden bewustzijnsverruimende
middelen genoemd. Maar dat is op zijn best tijdelijk, zolang de drug werkt.
Bewust leven. Ieder moment bewust zijn van de intensiteit van het moment.
Niet afgeleid zijn. Zijn, in plaats van zeggen. Ha, communicatie.
Geïnterpreteerd?
Geven en ontvangen van informatie, logische elementen van communicatie
uit de definitie van Oomkes. Dan komt het cruciale woord 'geďnterpreteerd'.
Zonder interpretatie geen communicatie. Interpretatie is het verwerken
van de boodschap, het inpassen in al bestaande kennis, het, al dan niet
beperkte, begrijpen. Het accepteren of afwijzen van de informatie.
We kunnen niet anders dan interpreteren, want we zijn geen onbeschreven
blad (meer) dat openstaat voor alles. Zodra we iets weten, gaan we interpreteren.
Daardoor kunnen we snel reageren, maar vaak ook gaat het fout. We zien
een planken vloer. Dat is stevig denken we en lopen door. Handige interpretatie,
meestal correct. Behalve als blijkt dat die planken op water drijven,
of er een los zit.
Interpreteren is een zaak van leven en dood. Worden we aangevallen of
niet? We hebben geen seconde te verliezen, dat hebben we in de oertijd
geleerd. Interpreteren is een automatische reflex. We interpreteren constant
alles, maar het beperkt ons tegelijkertijd enorm en het leidt tot enorm
veel misverstanden. We verstaan elkaar hierdoor vaak niet, terwijl we
denken van wel.
We hebben een opvoeding achter de rug met allemaal lessen, die we meteen
toepassen. Iedereen is (iets) anders opgevoed, heeft (iets) andere dingen
geleerd. Dat isd ook leuk. Daardoor weten we samen meer, begrijpen we
meer, kunnen we meer. Maar als we niet goed interpreteren, dan gaat het
fout.
Vooroordelen, interpretaties. Met een munt kun je iets kopen. Een klein
jongetje riep onlangs de hele tijd "bossex". Hij wou het bos niet in.
Zijn moeder voegde er aan toe, dat op school was verteld over de heks
in het bos. de bosheks kon achter iedere boom zitten. Amerika ligt niet
in Brabant of toch wel? In Afrika heeft iedereen aids. Generalisaties.
Vrouwen zijn zus en mannen zijn zo. Iemand uit Groningen denkt al anders
dan iemand uit Maastricht. Hoe is de prijs van de watermeloenen in London,
vroeg een Afghaan die misschien nog nooit uit zijn vallei was geweest.
De kinderen van een vrachtwagenchauffeur groeien op met andere verhalen
dan kinderen op een boerderij. Emaille of email. Foute interpretaties
door taalmisverstanden, door gebrekkig luisteren of kijken. Wist u dat
8 % van de mannen enigszins kleurenblind is? Gelukkig zit het rode stoplicht
boven en het groene onder.
Als je een grote auto hebt, dan ben je belangrijk. We zien alles al snel
in beperkte dimensies. We laten ons constant voor de gek houden. Wat is
waar en wat is niet waar? Omdat de meesten van ons er niet veel van begrijpen,
lopen we achter waarzeggers aan, achter guru's, patsers, oplichters en
handelaren in gebakken lucht. We interpreteren voortdurend fout om een
onbegrepen wereld overzichtelijk te houden en niet gek te worden van alle
onzekerheden. Van getuigen voor rechtbanken is inmiddels overduidelijk
aangetoond dat ze hun eigen werkelijkheid bij elkaar fantaseren. Kijkt
u maar eens naar het werk van de hoogleraar cognitieve psychologie Willem
Wagenaar. Auto's veranderen van kleur, mensen van huidskleur, dag wordt
nacht en vrouw wordt man. Er is een aparte pagina over interpretatie.
Communicatie, wat een pandemonium, en wat een prachtig feest als het wel
lukt.
Lees verder...
Meer definities van communicatie en meer over wat communicatie betekent.
|
 |
